იერუსალიმის ჯვრის მონასტრის ფრესკები და წარწერები

გადმოცემით,რომლის ყველაზე ადრეული ფიქსაცია ვაქვს იერუსალიმის ჯვრის მონასტერი დაარსა მირიან მეფემ მეოთზხე საუკუნეში როცა ქრისტიანობა საქართველოს სახემწიფო რელიგიად იქცა.შემდე ვახტანგ გორგასალმა განაახლა მეხუტე საუკუნეში.დღევანდელი ნაგებობა კი მე–11 საუკუნის პირველ ნახევარში ააშენა გიორგი პროხემ შავშეთიდან.
13–ე საუკუნეში ჯვარი ხელთ იგდეს მუსლიმანებმა და ჯვარის მტავარი ტაძარი მეჩეთად აქციეს.ქარტველებმა ჯვრის მონასტერი 31 წლის შემდეგ ,1305 წელს დაიბრუნეს.
ჯვრის მონასტერი საქართველოდან იღებდა კერძო შემოწირულობის გარდა 12 ათას პიასტრს.ჯვრის მონატრის მთავარ შესასვლელთან მარჯვნით ორი ფრესკაა:ერთი ელენე დედოფლის(რომელმაც უბოძა ჯვრის წმინდა ადგილი მირიან მეფეს) და მეორე კოსტანტინესი პირელი ქრისტიანი ბერძენი მეფის.ცენტრში ქართველ მფეთა ფრესკებია:მირიანი და მისი ოჯახი–ნანადედოფალი და მემეკვიდრე ბაქარი.ვახტანგ გორგასალი,ბაგრატ მეოთხე.სესასვლელი კარის ზემოტ მოტავსებულია ფრესკები:კარის ღვთისმშობლისა,იოანე ზედაზნელისა და მისი მოწაფეების.აქვეა პეტრე იბერის ფრესკული გამოსახულება.
განსაკუტრებით მნიშვნელოვანია ჯვრის მონასტერი რადგან იქ შოთა მეჭურჭლეთ უხუცესია დახატული,რომელიც ბევრ მეცნიერსა და მოგზაურს მიაჩნია შოთა რუსთაველის პორტრეტად.
ჯვრის მონასტერში შოთა რუსთაველის პორტრეტის გამოსახულების შესახებ პირველი ცნობა მე–18 საუკუნის ქარტველმა მოგზურმა ტიმოთე გაბაშვილმა მოგვაცა: “ჯვარარის მონასტრი დაძველებულა და გუმბათის ქვეით სვეტნი გაუახლებია და დაუხატვინებია შოთას რუსთაველს, მეჭურჭლეთ უხუცესს.თითონაც შიგ ხატია მოხუცებული“.1845 წელს შოთა რუსთაველის პორტრეტი ჯვარის მონასტერში ნახა თბილისის კეთილშობილთ სასწავლებლის მასწავლებელმა ნიკოლოზ ჩუბინაშვილმა,გადმოხატა იგი სხვა 17 ქართველ მოღვაწესთან ერთად,პერეტბურში მხატვარს შეუკვთა შოთას პორტრეტი და თავისი ცანახატისა და სიტყვიერი განმარტების საფუძველზე დაამზადებინა.
1866 წელს მონასტერს წვევია ბერმონაზონი ბნედიქტე ბარკალაია.მას უნახავს შოთას პორტრეტი.მის ტქმიტ მონასტერს ამ დროისთვის განაგებდა არქიმანდიტი გერასიმე დოგრაშვილი.ბენედიქტე წერს: „დროსა ჩემისა აღმოსავლეთთა ადგილთა მყოფისა 1866 წელს მე არა ღირსი ღირს მიქმნე ხილვად წმინდისა ქარტველთა ჟვრის მონასთრისა იერუსალიმსა შინა,აშენებულსა და შემკულსა ჩვენი ტომისაგან,ქარტული წარწერანი და გამოხატულებანი კედელთა ზედა მისთა მრავალთა მეფეთა და წარჩინებულთა ცვენისა ქვეყნისათა (რომელტა სორის არის სურათი პოეტის შოთა რუსტაველისაცა) და მდიდარი ქარტულის წიგნთა ბიბლიოთეკა“.
ბენედიქტ დიდიგულისტკივილით აღნიშნავს,რომ ქართულ წარწერებს, ფრესკებსა და წიგნებს წვიმისა და ნესტისაგან განადგურება მოელის.
1899 წელს სურატი ვერ იპოვა მოგზაურმა პეტრე კონჭოშვილმა.
1902 წელს ნიკო მარი ეწვია ჯვარის მონასტერს, ვერც მან იპოვან შოთას პორტრეტი.იგი მაშინ უკვე საღებავში იყო მოქცეული.1960 წელს ექსპედიციამ აკ.შანიძის გ.წერეთლისა და პოეტ ირ.აბაშიძის შემადგენლობით,სარესტავრაციო სამუშაოების შედეგად გამოავლინა შოთა რუსთაველის პორტრეტული გამოსახულება და წარწერა,რომელიც სქელი საღებავის ფენით იყო დაფარული.სურათის ზემოთ მიწერილია: „ამის დამხატავს შოთას შეუნდვნეს ღმერთმან, ამინ“.
გ.ავაშვილის მიერ იერუსალიმიდან ჩამოტანილი ხელნაწერები მოსკოვში უნახავს ბერს ტარას ალექსიშვილს 1830 წელს.ავაშვილს 1846 წელს პეტერბურგის აკადემიისათვის მიუყიდია 7 ხელნაწერი.
მონასტრის წინგსაცავი მე–19 საუკუნეში 400 ქართულ ხელნაწერს ითვლიდა ,1845 წლისთვის ეს რიცხვი 200–ით შემცირდა 1975 წლისთვის დარჩა 167 ქართული ხელნაწერი.1948 წელს მონასტერში განალაგეს ისრაელის მხედრიონის ნაწილი,რომელსაც იგი მთელი 10 წელი ეკავა.


ინფოფმაცია მოძიებულია: 1." ათონის პეტრიწის ჯვარი ",ბორის კანდელაკი,განათლება,თბილისი 1975წ.
2."შოთა რუსთაველის ფრესკა",ივანე სტროვბუნი,ხელოვნება თბილისი 1981წ